مناظره علمي امام جواد عليه السلام شب ازدواجشان
“ایشان اولین کسی بود که به طور علنی بحث آزاد را بنیانگذاری کرد. در محضر مأمون عباسی، با علما و داعیه‌داران و مدعیان و موجهان، درباره دقیق‌ترین مسائل حرف زد و استدلال کرد و حقانیت سخن خود را ثابت کرد.” (از فرمايشات مقام معظم رهبري 1360/2/25)
على بن ابراهيم قمى از پدر خود از ريّان بن شبيب كه دائى مأمون بود روايت كرده كه گفت: وقتى كه مأمون خواست دختر خود امّ الفضل را براى امام جواد تزويج نمايد ياران خصوصى مأمون پيش او آمدند و گفتند: يا امير المؤمنين تو را به خدا قسم مي دهيم اين مقام خلافت و سلطنتى را كه خدا بما نصيب كرده از اين خانواده خارج نكنى، لباس عزتى را كه خدا بما پوشانيده از تن ما بيرون
ننمائى تو از مخالفت بين ما و آل ابو طالب آگاهى، اين پسر (يعنى امام جواد) كودكى است ناآزموده.
راوى گويد: مأمون، آنان را سرزنش و ملامت كرد، گفت: بخدا قسم كه امام جواد از شما بخدا، رسول او، سنت پيغمبر و احكام او عالم تر است. ياران خصوصى مأمون از مجلس او خارج شدند، نزد يحى بن اكثم آمدند و از يحى خواستند كه (در حق امام جواد) بوسيله مسئله مشكلى مكر و حيله كنند و آن مسأله را بعرض آن حضرت برسانند. موقعى كه مخالفين اجتماع كردند امام جواد عليه السّلام نيز حاضر شد.
مخالفين به مأمون گفتند: اگر اجازه فرمائى يحى بن اكثم از امام جواد مسئله فقهى پرسش كند تا ببينيم فهم و معرفت امام جواد نسبت بفهم و معرفت پدر بزرگوارش چگونه است؟.
مأمون به يحى بن اكثم اجازه داد، يحى بن اكثم به امام جواد عرض كرد: چه ميفرمائيد در اين مسأله كه شخص محرم صيدى را بكشد؟ امام جواد فرمود: آن را در حرم كشت يا خارج از حرم، عالم بحكم بود يا جاهل، عمدا آن را كشت يا خطاء، قاتل صغير بود يا كبير، غلام زرخريد بود يا آزاد، اولين صيد او بوده يا بازهم صيد كرده، آن صيد از پرندگان بوده يا غير آنها، صيد صغير و كوچك بوده يا بزرگ، بعمل خود اصرار دارد يا پشيمان شده، در روز آن صيد را كشته يا شب، براى حج احرام پوشيده يا براى عمره؟
راوى گويد: يحى بن اكثم از جواب امام جواد عاجز شد.
مأمون به امام جواد عليه السّلام گفت: اى ابو جعفر خطبه امّ الفضل را براى خود بخوان امام جواد شروع بخواندن خطبه كرد. بعد از آن مأمون براى امام جواد عليه السّلام وليمه و سور عروسى داد.
وقتى كه مردم متفرق شدند مأمون به امام جواد عليه السّلام گفت:
يا ابا جعفر اگر صلاح ميدانى احكام آن اصنافى را كه محرم باشند و صيد را بكشند براى ما بيان فرما.
امام جواد عليه السّلام فرمود: 1- اگر شخص محرم صيدى كه از پرندگان بزرگ باشد در غير حرم بكشد بايد يك گوسفند قربانى كند 2- اگر اين عمل در حرم اتفاق بيفتد دو گوسفند 3- اگر جوجه پرنده را در غير حرم بكشد بايد يك برهاى كه از شير گرفته شده باشد قربانى كند و قيمت آن كافى نيست 4- اگر آن جوجه را در حرم بكشد بايد همان بره (اى كه گفته شد) و قيمت آن جوجه را بپردازد.
5- اگر از حيوانات وحشى را بكشد و آن حيوان الاغ وحشى باشد بايد يك گاو قربانى كند. و براى كشتن شتر مرغ بايد يك شتر قربانى كند، اگر براى او مقدور نبود بايد شصت مسكين را (يكى يك وعده) غذا بدهد، اگر اين هم مقدور نشد بايد هجده روز روزه بگيرد 6- اگر گاو را بكشد بايد يك گاو قربانى نمايد، اگر مقدور نشد بايد سي روز روزه بگيرد، اگر اين هم مقدور نشد بايدنه روز روزه بگيرد 7- اگر آهو را بكشد بايد يك گوسفند قربانى كند، چنانچه مقدور نشد بايد ده نفر مسكين را (يكى يك وعده) غذا بدهد، اگر مقدور نشد سه روز روزه بگيرد.
اگر صيد را در حرم بكشد بايد دو كفّاره بدهد و قربانى را بدهد كه به كعبه برسد و واجب است كه اگر در حج باشد آن قربانى را در منا در همانجا كه مردم قربانى ميكنند قربانى كند و اگر در عمره باشد بايد آن قربانى را در مكه قربانى نمايد و به اندازه قيمت آن هم صدقه بدهد تا دو كفّاره داده باشد 8- اگر خرگوشى را كشته باشد بايد يك گوسفند قربانى كند 9- اگر كبوتر را در حرم كشته باشد بايد بعد از قربانى كردن گوسفند يكدرهم صدقه بدهد يا آن يكدرهم را در حرم براى كبوتران طعام بخرد 10- براى جوجه كبوتر نصف درهم.
11- براى تخم كبوتر ربع درهم. 12- هر عملى را در حرم جهلا انجام دهد كفّارهاى بر او واجب نيست مگر صيد كه چه جهلا و چه علما، چه خطاء و چه عمدا بايد براى آن قربانى كند 13- هر عملى كه باعث كفّاره شود و غلام زرخريد آن را انجام دهد كفّاره آن بگردن صاحب آن غلام است آنطور كه بر خود او واجب شود.
14- هر عملى كه شخص نابالغ انجام دهد كفّاره ندارد اگر آن شخص نابالغ عمل خود را اعاده كند خدا از او انتقام ميكشد ولى كفّاره بر او واجب نخواهد شد، انتقام او در آخرت خواهد بود.
15- اگر شخص محرم راهنماى صيد شود و آن صيد كشته گردد بايد براى آن قربانى دهد، كسى كه بعد از قربانى دادن بعمل خود اصرار كند عقوبت او در آخرت خواهد بود، كسى كه بعد از قربانى دادن از عمل خود پشيمان گردد گناهى بر او نخواهد بود.
16- اگر صيد را در لانه خطاء بكشد كفّاره بر او واجب نيست.
17- اگر عمدا در شب يا روز صيد كند بايد قربانى بدهد. كسى كه براى حج محرم باشد بايد قربانى در منا را در همانجا كه مردم قربانى ميكنند قربانى نمايد و كسى كه براى عمره محرم باشد بايد قربانى را در مكه قربانى كند.
مأمون دستور داد تا گفته هاى امام جواد عليه السّلام را نوشتند و آن عده از بنى عباس را كه منكر ازدواج امام جواد بودند احضار كرد جوابهائى كه امام جواد فرموده بود براى آنان خواند و گفت: آيا در ميان شما بنى عباس كسى هست كه اينطور جواب بگويد؟! گفتند:
أمير المؤمنين راجع به اين موضوع از ما عالمتر بود. مأمون دستور داد تا اشيائى را براى امام جواد هديه آوردند و دائما آن حضرت را احترام ميكرد.
( مسعودي، علي بن حسين، اثبات الوصيه، محمد جواد نجفي، چاپ دوم، تهران: انتشارات اسلاميه، 1362، ص419-423.)
